Phần Lan, một quốc gia thưa thớt dân cư, đã cho ra đời một ngôi sao bóng đá vĩ đại – Jari Litmanen. Với bóng đá trong máu, Litmanen đã từng bước khẳng định vị thế và danh hiệu của mình. Đơn giản, bởi vì đó là sứ mệnh của gia đình anh.

Gen bóng đá trong máu

Cha của Litmanen, ông Olavi, từng là tuyển thủ Phần Lan và gắn bó với FC Lahti suốt sự nghiệp. Mẹ anh cũng theo đuổi sự nghiệp cầu thủ bóng đá cho cả đội tuyển quốc gia và FC Lahti.

Theo bước cha mẹ, Litmanen đã bắt đầu chơi cho FC Lahti từ khi chỉ sáu tuổi. Sau 10 năm chơi ở đội trẻ, anh cũng đã có cơ hội ra sân chuyên nghiệp ở tuổi 16 sau bao ngày chờ đợi.

Tại FC Lahti, “Litti” – biệt danh của Litmanen – bắt đầu tỏa sáng với khả năng săn bàn tuyệt vời. Anh trở thành một ánh sáng rực rỡ bên rìa vòng cấm địa, luôn chờ đợi khoảnh khắc lọt hốt và ghi bàn. Điều quan trọng hơn, cầu thủ người Phần Lan đã thu hút sự chú ý của một tuyển trạch viên đến từ Ajax, mở ra một mối quan hệ kéo dài gần một thập kỷ.

Louis van Gaal và Litmanen đã cùng nhau bước đi trên con đường vinh quang của Ajax. Ban đầu, Litmanen gặp khó khăn trong việc thích nghi với môi trường mới tại Amsterdam. Trong năm đầu tiên ở Ajax, vị trí thi đấu của anh là lựa chọn thứ hai ở vị trí số 10, sau Dennis Bergkamp.

Lên đỉnh cùng Ajax

Cuối cùng, Bergkamp đã rời Ajax để chuyển đến Milan. Đây là thời điểm mà câu lạc bộ cần một người thay thế cho Bergkamp.

Mùa giải thứ hai, Litmanen phát triển thành một “tay săn bàn” chuyên nghiệp. Anh không chỉ thay thế xuất sắc Bergkamp mà còn ghi được 26 bàn – bằng tổng số bàn thắng của Bergkamp ở mùa trước đó – và tạo ra nhiều cơ hội cho đồng đội. Litmanen là hình mẫu điển hình cho câu nói nổi tiếng của Johan Cruyff rằng mọi bất lợi đều có lợi thế của riêng nó. Dù không có tốc độ chóng mặt hay sức mạnh, nhưng cầu thủ người Phần Lan lại sở hữu bản năng và sự tự tin giúp anh vươn tới đỉnh cao.

Ajax Amsterdam thống trị giới bóng đá và không dừng lại trong vòng hai năm. Họ là một đội trẻ trung và mạnh mẽ dưới sự dẫn dắt của huấn luyện viên trẻ người Hà Lan.

Vô địch quốc gia với 106 bàn thắng, Ajax chẳng thua cuộc suốt mùa giải. Đội bóng cũng không chịu gục ngã ở vòng bảng Champions League 1994/1995, đánh bại AC Milan của Fabio Capello, AEK Athens và Salzburg. Ajax gần như “đùa giỡn” qua giải đấu, hủy diệt Bayern Munich 5-2 ở hai lượt bán kết, trong đó có hai bàn thắng của Litmanen.

Ngày 24/5/1995, Ajax gặp Milan ở trận chung kết. Milan đã trở thành đối thủ quen thuộc trong các trận chung kết và đây là trận chung kết thứ ba sau nhiều năm. Ajax không chỉ đến để tham gia trận đấu, mà họ còn muốn giành chiến thắng. Sân vận động tràn đầy sức sống, với rất nhiều cổ động viên hy vọng vào trận đấu và một số người chìm vào cơn mê bóng đá.

Litmanen gặp khó khăn trong trận đấu khi Marcel Desailly gắn bó với anh suốt thời gian. Anh đã được thay thế ở phút 70. Mặc dù không để lại dấu ấn nào trong trận chung kết như ở vòng bảng, thời gian dường như chậm lại và Patrick Kluivert tỏa sáng để mang về chiến thắng cho Ajax. Đó mới thực sự là điều quan trọng nhất.

Jari Litmanen trở thành cầu thủ Phần Lan đầu tiên nâng cao cúp bạc Champions League. Anh đã dẫn dắt đội bóng vươn lên với kỹ năng và sự bền bỉ của mình, cùng với thành tích ghi bàn hàng đầu của đội trong giải đấu. Mùa giải đó, anh kết thúc với 27 bàn thắng trên mọi mặt trận, một chức vô địch Champions League, một danh hiệu Eredivisie và Siêu cúp Hà Lan. Điều này chắc chắn không thể lặp lại.

Thành công của Litmanen và Ajax tiếp tục trong mùa 1995/1996. Phong độ của Litmanen truyền cảm hứng đặc biệt, anh trở thành một trong những tiền vệ kiến thiết hàng đầu. Anh là một chân sút bền bỉ và nhanh nhẹn với nhãn quan tuyệt vời. Anh là số 10 hoàn hảo. Điều quan trọng hơn, danh tiếng của Litmanen tại Ajax ngày càng tăng lên, và người hâm mộ đã đặt cho cầu thủ người Phần Lan biệt danh “Merlin” nhờ khả năng vượt qua những tình huống không thể lường trước.

Mùa giải sau, chuyện xưa được lặp lại: Ajax vô địch quốc gia và lọt vào chung kết Champions League. Nhưng lần này, may mắn không đứng về phía đội bóng của Jari. Đối thủ của họ vẫn còn là một câu lạc bộ Italia, nhưng họ không thể vượt qua được đối thủ. Ajax thua trên chấm phạt đền trước Juventus của Marcello Lippi.

Giải đấu kết thúc với tấm HC vàng cho Litmanen với 9 bàn thắng, trong đó có bàn thắng trong trận chung kết. Ngoài ra, anh còn xếp thứ ba trong cuộc bầu chọn Quả bóng vàng. Đây có thể xem là đỉnh cao của những danh hiệu cá nhân mà anh có được.

Litmanen là một mẫu cầu thủ kiến thiết đặc biệt, hoàn toàn trái ngược với lý thuyết và triết lý của Johan Cruyff. Anh không chơi theo phong cách “nghệ sĩ” – Litmanen là sự phản kháng của nghệ thuật hiện đại – mà lại nỗ lực và tỏa sáng rực rỡ. Anh là người bình thường như bao người khác.

Đóng góp của anh trong quê hương là vô cùng to lớn. Trong một quốc gia mà khúc côn cầu trên băng là số một, Litmanen đã truyền cảm hứng cho các cầu thủ rời xa khỏi trái băng lạnh giá và chinh phục sân cỏ. Ở quê hương Lahti, một bức tượng vinh danh anh đã được dựng lên – Kuningas (Vua Jari).

Chương Nguyễn