Cây bời lời – cái tên xa lạ và quen thuộc đối với nhiều người. Cây này thường được tìm thấy ở vùng cao nguyên Tây Nguyên, và ít người biết rằng nó thực sự là “thuốc vườn” trong y học cổ truyền với rất nhiều công dụng tuyệt vời.
Cây bời lời là cây gì?
Cây bời lời, có tên khoa học là Litsea Glusinosa, còn được gọi với nhiều tên khác như cây bồ lời, cây bời nhời, sản thụ, mò nhớt, nhớt mèo… Nó thuộc họ long não lauraceae và được xem như một nguồn tài nguyên kinh tế với khả năng sử dụng từ thân đến lá cây. Đặc biệt, gỗ của cây bời lời được sử dụng rộng rãi trong xây dựng và nội thất.
Phân loại
Có hai loại cây bời lời phổ biến:
Bời lời đỏ: Vỏ cây có màu nâu đậm, khi được chiếu sáng kiểu nhìn sẽ giống màu đỏ của đất bazan. Cây này có ít cành con và cây bời lời đỏ lâu năm có thân to, đường kính hơn 50cm và cao tới 35cm.
Bời lời vàng: Thịt gỗ có màu trắng vàng, lõi gỗ vàng nhạt và thớ gỗ nâu đậm. Cây bời lời vàng có nhiều cành hơn và mặt gỗ phản quang.
Phân bố
Cây bời lời thích hợp phát triển ở các vùng có khí hậu nóng ẩm quanh năm, từ gốc rễ, thân cây, cành đến lá và chồi. Cây thích sáng nên thường được trồng ở vùng rừng thưa, bìa rừng, ven suối và những nơi tiếp xúc nhiều với ánh sáng.
Hiện nay, ở Việt Nam, loại cây này chỉ được trồng ở một số vùng, chủ yếu là Thừa Thiên Huế, Nghệ An, Quảng Trị, Hà Tĩnh, Quảng Bình và Thanh Hóa. Một số ít có thể mọc ở Tuyên Quang, Hà Giang, Phú Thọ, Quảng Ninh và Vĩnh Phúc. Ngoài Việt Nam, cây bò lời còn được tìm thấy ở Campuchia, Indonesia, miền nam Ấn Độ, Malaysia và Trung Quốc.
Đặc điểm
Cây bời lời có những đặc điểm sau:
Thân cây: Vỏ cây có màu nâu hoặc xám, hình trụ và thẳng, nhẵn, cành non có cạnh và nhiều lông. Khi trưởng thành, cây có thể cao tới 10 mét.
Lá cây: Lá mọc lẻ và tập trung thành cụm ở đầu cành. Có màu xanh lục đậm, mặt trên lá bóng và mặt dưới có lông. Kích thước lá có thể thay đổi nhiều lần và có hình dạng bầu dục hoặc thuôn dài. Kích thước lá từ 7 – 20cm chiều dài và 4 – 10cm chiều rộng. Cuống lá có lông dài từ 1,5 – 5cm và phía đáy lá tròn hoặc nhọn.
Hoa: Hoa có lông, màu vàng nhạt, mọc thành cụm từ 3 – 6 tán nhỏ trên một cuống dài. Mỗi cuống hoa có chiều dài từ 2 – 3cm.
Quả: Quả non có màu xanh và chín sẽ chuyển sang màu đen. Hình dạng của quả giống hạt đậu và nằm trên một cuống phình ra. Quả thường mọc vào tháng 7 – 8 hàng năm.
Trong y học, cây bời lời có công dụng gì?
Ngoài lợi ích kinh tế, cây bời lời cũng được xem là cây thảo dược quý trong y học Đông y. Tất cả các bộ phận của cây đều có thể được sử dụng làm dược liệu. Vỏ thân cây chứa một chất nhầy dính, được dùng để kết dính bột giấy hoặc hương thắp. Ngoài ra, hạt bời nhời chứa tới 45% chất dầu béo đông đặc ở nhiệt độ thường, trong đó laurin và olein là thành phần chủ yếu. Gỗ non của cây cũng chứa một ít tinh dầu.
Cây bời lời có những công dụng sau trong y học:
- Cây có tính hàn, vị đắng nhẹ, giúp giảm viêm, tiêu độc, cầm máu và giảm đau hiệu quả.
- Lớp vỏ và lá của cây khi giã nát thành bột và đắp trực tiếp lên vết bỏng sẽ giúp làm dịu đau và giảm sưng.
- Vỏ cây bời lời có thể được sắc cùng vỏ quýt, gừng tươi… để chữa tiêu chảy. Ngoài ra, nó còn có thể được sử dụng để dưỡng tóc. Bằng cách bào vỏ cây thành từng lớp nhỏ, ngâm vào nước và bôi trực tiếp lên tóc, tóc sẽ trở nên bóng mượt.
- Khi kết hợp với bạch chỉ, cam thảo… cây bời lời có tác dụng điều trị cườm nước.
- Lá cây bời lời phơi khô, hãm với nước ấm, uống như nước trà có thể giúp điều trị ợ chua, chứng bụng, táo bón, khó tiêu…
Lưu ý: Trước khi sử dụng cây bời lời hoặc bất kỳ loại thuốc nào, hãy tham khảo ý kiến của bác sĩ y học cổ truyền. Bác sĩ sẽ tư vấn và có biện pháp can thiệp kịp thời nếu bạn gặp phải tác dụng phụ.
Đây là những thông tin giới thiệu và chia sẻ chi tiết về cây bời lời cũng như tác dụng của nó trong y học. Hy vọng rằng các bạn đã thu thập thêm nhiều kiến thức hữu ích và mới mẻ để chăm sóc sức khỏe cho bản thân và những người thân yêu trong gia đình một cách tốt nhất.
Phiến Trần – Nguồn tham khảo: Vinmec.com
